لیکنه: اسدالله الفت

اولسمه برخه
په غربي اروپاکي کاردينال ريشلو ۱۴۶۲ـ۱۵۸۵م کال پوري ديارلسم لوي دصدراعظم (لومړ ي وزير) لومړي کس وو چي دايمي سفارتخاني يې په ځينو هيوادو کي جوړ ي کړي .
په همدي بنسټ دا ناشوني وه چي د يو ملت سره دي خپل ځان د مساوي ملت په حيث خبرو اترو ته کښيني خو د دې ټولو سره سره بياهم لکه څرنګه چي د حقوقو ،قانون او نظام رامنځته کول د پخواني روم د ځانګړ ي خوي څخه ګڼل کيږي .په دي مانا چي د نړيوالو حقوقو او د بهرنيانو حقوقو اصلي بنسټ او پاي روم ايښي دي .
نوپه ډيپلوماتيکو حقوقوکي يې هم ډير محکم قواعد رامنځته کړي دي .
سفيرچي اوراتور oratorبه يې ورته وايه کله به چي خپل ماموريت ته ليږل کيده ،نو د روم د سنا مجلس لخوابه ورته يو باور ليک ورکول کيده .خو د ماموريت موده به يې هم لنډه وه . خو په دي ماموريت کي هم اوراتورانو (سفيرانو) کوم ځانګړي واکونه نه درلودل . او په دي خاطر به هغوي د ډيپلوماسۍ څرګندولولپاره هيڅ فرصت نه پيداکيده ،د بهرنيو سفيرانولپاره چي روم ته راتلل ،ځيني قوانين وضعه سوي وه چي د اوسني ډيپلوماتيکي خونديتابه بنسټ ګڼل کيږي .دغه خونديتوب چي ټول شخصي وه ،د سفيرانو د اوسيدو ځاي او کورني پکي نه راتله داځکه چي هغه مهال به سفيران د لنډمهاله او اتفاقي ماموريتونو لپاره استول کيده او د کورني پرته به ماموريت ته تلل .
دبيزانس (ختيځ روم ) امپراطوري د ډيپلوماسۍ او ډيپلوماتيکو اړيکوپه اداره کولوکي ډير پرمختګ کړي وو خو دوي ډيپلوماسي د يونان د صراحت او ساده ګې، او روم د لوړ پروازي څخه د تذوير او دوکي په لور راتاو کړه چي په ډيپلوماتيکواړيکو کي د ختيځ روم د دومره پام وړ پرمختګ يوازني لامل دا وو چي دوي يوه ځانګړي اداره رامنځته کړي وه ،چي د استازو لخوا څخه راليږل سوو راپورونو ته رسيده ګې ،کوله اوهم به يې د بهرني سياست چاري اداره کولي .وينزيانو د ډيپلوماسۍ رامنځته کول د بيزانيانوڅخه زده کړل خو داچي ځيني نوښتونه يې پکښي وکړل ،نو د يوي پرمختللي ډيپلوماسۍ سيستم يې رامنځته کړ ، چي همدغه سيستم بيا داروپايانولپاره تر ورو ستيو پيړيو پوري يو بيلګ ايز سيستم سو او اوس هم د هغوي ځيني نوښتونه په نړي کي عام دي ،دبيلګې په توګه د سفيرانو راپورونه او د ډيپلوماتيکي ليکونولپاره د يوي ځانګړي اداري رامنځته کول او په ډيپلوماتيکي او سياسي ليکونوکي يې کارول داټول د وينزيانو نوښتونه وه .