لیکنه او څيړنه: اســــدالله لایق

لیــــدلي او اوریدلي به مو وي چې کله کله ډير ښـــه، وړ او خواریکښ شخصیتونه د خپلو دندو څخه ګوښه کــــیږي، چې ځینو خلکو ته د خفګان او حیرانتیا سبب ګرځي.  مونږ پوهــــیږو چې ډیری خـــلک په خپلو دندو کې خورا هـــــڅه کوي تر څو پرمــــختګ وکړي او د خپــــل راتلونکي لپاره د ژوند اســــانتیاوې برابرې کړي؛ ولې داســـــې خلک هم شته، سره له دې چې دوی هڅې کوي، بیا هم له دندو ګوښــــه کیږي ځکه چــــــې د یوې  ادارې لپــــاره د خپلې ټولنې پرمـــــختیاوې او بریاوې د کـــــارکوونکو پر پرتله ډیرې اړینې دي. ‌ډیری وتلي (باتجربه) کارګومارونکي (مدیران) په یوه اداره کې کارکـــــوونکي په لاندې تیــــــروتنو او کــــړنو له دندو ګوښـــــه کوي:

 

۱. لوړې ژمنې، کمې کړنې:

کله چې یو څوک په دنده ګـــــــمارل کیږي، نوموړی د خپــــلو زده کړو، وړتیاوو او او پیاوړتیاوو له  مخې دنده اخلي او دده ژمنه هم دا وي چې نوموړی به په معیارې ډول سره کار او پازوالي (مسؤلیت) په خپل وخت سرته رسوي، خو که څوک د کار کولو په وخت کې په پورتنیو ټکیو کې نیمګړی راځي او کار یي تل نیمګړی پاتې کیږي، نو د ګوښه (ایسته) کولو چانس یي ډيریږي.

سپارښتنه:  کار لټوونکي باید تل کوښښ وکـــــړي چې د خــــــپلو وړتیاوو او زده کړو پر بنسټ دندې ولټوي او خپـــــلو چارو کې سست او نیمـــــګړي پاتې نه شي.   

 

۲. دیوې ادارې د توښو، وسایلو او سرچینو نه ناسمه ګټه اخیستل: 

ځينې خلک د خپلو ادارو د توښو، وسایلو او سرچینو څخه ناسمه ګټه اخلي او تر دې چې دوی اداري توکي د ګټو اخیستنې لپاره خپلو کورونو ته وړي. هر څوک چې د خپلې ادارې د دندې څیزونه او توښې د پریښې  (اجازې) پرته کور ته وړي،  “غلا” بلل کیږي؛ بله دا چې څوک ادارې اسانتیاوې د خپلو ګټو لپاره په کار وړي هغوی خـــــیانت کوي. په دواړو حالاتو کې د شرایطو په پرتله کارګومارونکي داسې کسان له دندو اوباسي.

سپارښتنه: د اداري توکو او اســــانتیاوو نه د ګټې اخیستنې په صورت کې باید رسمي پریښه (اجازه) واخیستل شي او ترېنه د ناسمې ګټې اخیســــتلو ډډه وشي. 

 

۳. منـــفي کړنې: 

خلک ددې لپاره په دندو ګــــــمارل کیږي چې د یوې ټولنې په چارو کې پرمـــختیاوې او اسانیتاوې راوړي؛ هغه کسان چې تل منفي کړنې په یوه اداره کې سرته رسوي،  دوی د پرمختیاوو او اسانتیاوو په وړاندې خڼــــډ ګرځي، د بیلګې په توګه د دندې شــــکایت کول، په نورو کارملګرو (همکارانو) پسې بد رد او غیبت ویل، د ځینو دندو له کولو انکار کول، او په چارو کې نور د ځان نه کم ګــــڼل او ورته په سپکه سترګه کتل. نومـــوړې کړنې ټولې منــفي بلل کیږي او کاروکوونکي کیدای شي په اسانۍ سره خــــپله دنده له لاسه ورکړي.

سپارښتنه: د هغو منفي کړنو باید کلکه ډډه وشي، چې په یوه اداره کې ســــــتونزې مینځ ته رواړي او د چارو پر وړاندې خنډ ګرځي.‌

 ۴. تیریستنه کول:

په یوه اداره کې د تګلارو (پالیسیو) خلاف ډلې او نظــــریات رامینځ ته کول؛ هر هغه څوک چې په اداره کې د ننه ډلې جوړوي او یا داسې نظریات خپروي چې د ادارې د اصولو سره په ټکر کې وي، نوموړی کیدای شي له دندې وشړل شي. 

سپارښتنه: کارکــــــوونکي دې د ادارې د تـــــګلارو سره سم ځانونه اشـــــنا کړي او د هغې پر مادو دې کلک عــــــــمل وکړي.

۵. په احســــاساتو کې د ځیــــرکتیا کمـــښت:

ډيری خلک په خپلو احساساتو کې له ځیـــــرکتیا ګټه نه شي اخیستی، چې دا هــــــم کیدای شي د یوه کارکوونکي په خوی او شخصیت (کرکټر) کې مـــنفي رول ولري، د بیلګې په توګه تل کار ته په تریو تندي راتلل، ســـــتړیا او لټــيا ښودل، نورو ته غصـــــه کیـــــدل او د خبرو کولو اجازت نه ورکول، کارملـــګرو ته  درناوی نه کــــــول، دوی ساده او بیړا (پڅ ذهنه) ګڼل او ورته بده ژبه کـــــــارول. داسې کسان نه یواځې چې دندې او کارمـــــلګرو ته درناوی نه شي کولای، بلکې د ځان درناوی هم نلري، همــــدا وجه ده چې دوی به له دندو ایسته کیږي. 

سپارښتنه: د کار پر وخت په خپلو ورځينیو چارو کې اخـــــته پاتې کیدل، کارملګرو سره دوه اړخیزه درناوی ساتل،  د نورو نظـــــریاتو او افـــــکارو ته درناوي لرل او د دوی سره ښه چلند کول او له هره اړخه ځان ددوی سره ونکی (برابر) ګڼل به تر ټولو غوره لارې وي.   

 ۶. د یوې ادارې  اســـــتازیتوب (وکالت) کول:

د اجازې پرته د خپلې ادارې پر ځانګړتیاوو، کړنو او راتلونکو پریکړو د نورو ټولنو خلکو سره خبرې کول د کاري مقرراتو خلاف بلل کیږي. کار کوونکي باید هیـــڅکله پرته له اجــــازې په ټولنــــیزو رسنیو، غــوڼډو، او محفلونو کې په نوموړیو موضوعګانو خبرې ونه کړي او برعکس که څوک داسې کړنې وکړي نو دوی په خپل سر استازیتوب کړی وي او کیــــــدای شي له دندې ګوښــــــه شي.

سپارښتنه: په خپلو خبرو کې د خپلې ادارې په اړه د پاملـــــرنې کار اخیستل او بې له اجـــــازې د ادارې د اســــــتازیتوب ځینې ډډه کول د یوه ښه کارکوونکي نمونه ده.

 ۷.د تیروتنو تکرارول:

ډیرې کاروکوونکي داســـــــې اندي‌ چې  د دوی تیر وتنې اړینې نه دي؛ یا خو ددوی تیروتنې ډیرې وړې دي او یا دا چــــې د تیروتنو په تکرارولو  سره نوموړی د خــــپل کارګـــومارونکي سره تل یو حل ته رسیږي. هو، دا خبره ریښتیا ده، چې کله کله د کارکوونکو ځينې تیروتنې کیــــږي او په منلو سره يي دوی ته بخښنه کیږي، خو که یوه تیروتنه څو ځله تکـــــراریږي،  نوموړي تیروتنې د کار او پرمخـــــتګ خڼډ ګرځي،  نو له دې کبله کارکوونکي له دندو ایـــــخوا کیږي.

سپارښتنه: په خـــــپلو چارو کې تر پایه د تیروتنو  ځان ساتل او له پاملرنې کار اخیستل ډير اړین دي.  کچیرې یو څوک تیروتنه وکړي، ارومرو دې سمدلاسه خپله تیروتنه ومني او د هغې په اړه د بخښنه وغواړي؛ په پای کې دې دا وپتیل شي چې نوموړي تیروتنه به بیا نه تکراریږي. 

 لڼډه دا چې که څوک وغواړي خپله دنده کې تر پایه پاتې شي او د خپلې ادارې پرمختیا او بریا ته يي درناوی کړی وي، نوموړي له پکار ده چې د پورتنیو ۷ کړنو څخه ځان خبر وساتي. خدای (ج)مه کړه،که پورتني کړنې  په نظـــــر کې ونه نیول شوې او یا دا چې پکې له قصــــده کړنو ته دوام ورکړل شي، نو یوه اداره (خصوصي وي او که دولتي)  حق لري چې کارکوونکي له خپلو دندو ګوښه کړي، ولې چې د یوې ادارې خپلې ګټې، پرمختیاوې او بریاوې باید دې داسې کسانو د کړنو له کبله له مینځه ولاړې نه شي. 

 اوکلنډ ښار پوهنتون

متحده ایالات، امریکا

اخځلیک:

ډاکټر ټراویس “براډبیرې” له سرلیکونو څخه!