ډاکټر لطيف ياد
امام الهند محيي الدين ابوالکلام ازاد د هند د خپلواکۍ ستر مبارز او د اسلامي علو مو ستر محقق او څيړونکی و چې د ١٨٨٨ زيږديږ کال د نوامبر په ١١ نيټه په مکې شر يفې کې زيږيدلی دی او د ١٩٥٨ زيږديز کال دفبرورۍ دمياشتې په ٢٢ نيټه يې له دې نړۍ نه سترګې پټې کړي دي او دډهلي جامع مسجد ته مخامخ خاوروته سپارل شوی دی٠
مولانا ازاد د هند تر خپلواکۍ وروس ته چې په ١٩٤٧ زيږديز کې رامينځ ته شوه د دغه هيواد د پو هنې لو مړنی وزير و چې ډېر کلونه يې د دغه وزارت چارې په خپلې پوهې او تد بير سره پر مخ بوتلې٠ د دې تر څنګ چې دهند د پو هنې وزير و ده تر هغه د مخه په هند کې دپير نګي سامراج پر خلاف يې له وياړه ډکې مبارزې کړي دي٠
نوموړی دال انډيا کانګريس ګوند د لارښودونکو نه و٠ همدا راز دانګريزانو پر خلاف دخلافت د غو رځنګ مشر او د نه همکارۍ يا عدم تعاون د نامتو او تکړه کسانو نه و چې د پير نګيانو يانو له لاسه يې ډ ير جيلونه هم ګا للي دي٠
مولانا په اردو او انګر يزۍ ژبو ډېر کتا بو نه کښلي دي چې مشهور يې (تر جمان القرآن) او (هند خپله خپلواکي تر لا سه کوي ) نو ميږي٠ د مولانا ازاد تر جمان القرآن چې دسپيڅلي قرآن ژباړه او تفسير دی چې دغه ژباړه او تفسير يې په ١٩٣٠ زيږديز کال کې بشپړکړ٠
په تر جمان القران کې دخوند خبره دا ده چې مولانا ازاد ترجمان القرآن زموږ د ګران هيواد افغا نستان دکندهار يو نو مورکي ديني عالم ته ډالۍ کړی دی لکه چې مو لانا دتر جمان القر ان په سريزه کې داسې کښلي دي :
يوه ورځ د افغانستان له کند هاره يو ديني عالم ديوه اسلامي مسالې دپو ښتنې لپاره پلی ځان هند ته ورساوه څو له مانه دهغې مسئلې په اړوند پو ښتنه وکړي٠ ما هغه ته دا اسلامي مسئاله بيان کړه ٠ هغه کندهاری پټان (پښتون) زما نه تر پوښتنې وروسته لاړ٠ مو لا نا ازاد وايې چې ما غو ښتل چې هغه ته د لارې خرڅ ( خر چه) ورکړم خو هغه پر ته له دې چې ما ته کومه مادي تمه ولري زما نه پټ لاړ اوما د قرآن دغه ژباړه او تفسير چې تر جمان القرآن نو ميږي دغه کند هاري پټان ته چې په کيلومټرو کيلومټرو واټن يې په پلي وهلی و او زما نه يوازې دي وې دیني مسئالې د پوښتلو لپاره راغلی و او خپل نوم يې هم ماته و نه وايه ډالۍ کوم”
ګرانو آغلو او ښاغلو لو ستو نکو! وګورئ چې زموږ په خلکو کې داسې کسان هم شته چې بې له کومې ما دي تمې د يوې ديني پو ښتنې لپاره څومره وا ټنونه وهي او دنيايې حر ص ورسره نه وي او خاص دخدای درضا لپاره دومره ربړونه پر خپل ځان ګالي.
مولانا ازاد د هند تر خپلواکۍ وروس ته چې په ١٩٤٧ زيږديز کې رامينځ ته شوه د دغه هيواد د پو هنې لو مړنی وزير و چې ډېر کلونه يې د دغه وزارت چارې په خپلې پوهې او تد بير سره پر مخ بوتلې٠ د دې تر څنګ چې دهند د پو هنې وزير و ده تر هغه د مخه په هند کې دپير نګي سامراج پر خلاف يې له وياړه ډکې مبارزې کړي دي٠
نوموړی دال انډيا کانګريس ګوند د لارښودونکو نه و٠ همدا راز دانګريزانو پر خلاف دخلافت د غو رځنګ مشر او د نه همکارۍ يا عدم تعاون د نامتو او تکړه کسانو نه و چې د پير نګيانو يانو له لاسه يې ډ ير جيلونه هم ګا للي دي٠
مولانا په اردو او انګر يزۍ ژبو ډېر کتا بو نه کښلي دي چې مشهور يې (تر جمان القرآن) او (هند خپله خپلواکي تر لا سه کوي ) نو ميږي٠ د مولانا ازاد تر جمان القرآن چې دسپيڅلي قرآن ژباړه او تفسير دی چې دغه ژباړه او تفسير يې په ١٩٣٠ زيږديز کال کې بشپړکړ٠
په تر جمان القران کې دخوند خبره دا ده چې مولانا ازاد ترجمان القرآن زموږ د ګران هيواد افغا نستان دکندهار يو نو مورکي ديني عالم ته ډالۍ کړی دی لکه چې مو لانا دتر جمان القر ان په سريزه کې داسې کښلي دي :
يوه ورځ د افغانستان له کند هاره يو ديني عالم ديوه اسلامي مسالې دپو ښتنې لپاره پلی ځان هند ته ورساوه څو له مانه دهغې مسئلې په اړوند پو ښتنه وکړي٠ ما هغه ته دا اسلامي مسئاله بيان کړه ٠ هغه کندهاری پټان (پښتون) زما نه تر پوښتنې وروسته لاړ٠ مو لا نا ازاد وايې چې ما غو ښتل چې هغه ته د لارې خرڅ ( خر چه) ورکړم خو هغه پر ته له دې چې ما ته کومه مادي تمه ولري زما نه پټ لاړ اوما د قرآن دغه ژباړه او تفسير چې تر جمان القرآن نو ميږي دغه کند هاري پټان ته چې په کيلومټرو کيلومټرو واټن يې په پلي وهلی و او زما نه يوازې دي وې دیني مسئالې د پوښتلو لپاره راغلی و او خپل نوم يې هم ماته و نه وايه ډالۍ کوم”
ګرانو آغلو او ښاغلو لو ستو نکو! وګورئ چې زموږ په خلکو کې داسې کسان هم شته چې بې له کومې ما دي تمې د يوې ديني پو ښتنې لپاره څومره وا ټنونه وهي او دنيايې حر ص ورسره نه وي او خاص دخدای درضا لپاره دومره ربړونه پر خپل ځان ګالي.
[review]
